‘Het is ongelooflijk hoe vindingrijk mensen zijn in het bedenken van manieren om elkaar te pesten. Er is echt niets wat nog niet is geprobeerd.’ Joanna Pike is oprichter van de stichting Stop Mobbing: ‘Het overkomt iedereen. Bouwvakkers die het gereedschap van hun collega onder een bergje zand verstoppen en dan vanaf de steiger toekijken hoe een boom van een kerel kruipend over de grond zijn spullen zoekt. Vrachtwagenchauffeurs die op weg worden gestuurd met een oplegger waarin de eerste bestelling van de dag achteraan is weggestopt. Maar ook advocaten die elkaars dossiers de dag voor een rechtzitting door de papierversnipperaar halen. Of rechters die elkaars dossiermappen letterlijk in een hoek smijten als hun voorganger de rechtszaal niet naar hun zin heeft achtergelaten.’
In Nederland klaagt een op de zes werknemers over (seksuele) intimidatie, pesterij en agressie. Uit recent Brits onderzoek blijkt een op de drie werknemers te worden geïntimideerd. Bij de Nederlandse politie zeggen twee van de vijf medewerkers het afgelopen half jaar door collega’s te zijn gepest. En een op de vijf minstens een keer per week.
Pesten is van alle tijden, maar de gevolgen ervan kosten het bedrijfsleven en de samenleving jaarlijks handenvol geld. Nederland telt ongeveer negentigduizend ziekmeldingen per jaar in verband met een arbeidsconflict. Pesten en intimidatie kosten een gemiddelde organisatie 45 duizend euro aan ziektegeld, vervangingskosten en juridische kosten.
Vreemd genoeg doen weinig bedrijven hun best wangedrag te voorkomen. Terwijl dat de betrokkenheid van de medewerkers zou verhogen, wat weer een positief effect heeft op de winstgevendheid en de klanttevredenheid. In de praktijk erkennen bedrijven het probleem vaak niet. Personeelsmedewerkers volgen nog wel een training, maar niet degenen die er het meest aan zouden hebben: de managers en de leidinggevenden. Daarnaast durven slachtoffers er niet voor uit te komen dat ze worden gepest of geïntimideerd.
Pike: ‘Die denken vaak dat het wel meevalt. En daders praten hun gedrag goed door te zeggen dat het maar een geintje is. Maar als je collega’s bij elke lunch van tafel opstaan zodra jij aanschuift, is dat bikkelhard.’
Leidinggevenden blijken vaak dader, of gaan meedoen. Anderen herkennen een risicosituatie vaak niet of weten niet hoe ze moeten ingrijpen. Psychologen verstaan onder pesten: systematisch vernederend en intimiderend gedrag van een groep, gericht tegen één persoon met als gevolg dat die persoon buiten de groep wordt gedreven. Aanleiding kan een onschuldig voorval tussen collega’s zijn. ‘Wanneer een groep collega’s een ander uitsluit, heeft de groep begeleiding nodig. Iedere leidinggevende zou basale kennis over groepsgedrag moeten hebben. Maar als de situatie al een tijdje duurt, kan bijsturen ook voor een getrainde coach lastig zijn’, aldus Pike.
Ook getuigen van wangedrag kunnen slachtoffer zijn. Uit Brits onderzoek blijkt dat een op de vijf getuigen van wangedrag om die reden ontslag neemt. Zo was er in Nederland een zorginstelling waar twee vrouwelijke medewerkers zich hadden ziek gemeld. ‘Zij konden niet langer aanzien dat hun mannelijke collega zich schunnig en kwetsend gedroeg tegenover de patiënten,’ zegt Arthur Hol, arbeidsrechtadvocaat en directeur van HRM College. ‘De vrouwen hadden hierover geklaagd bij hun leidinggevende, maar die deed er niets aan. De vrouwen meldden zich daarop ziek omdat zij in psychische nood kwamen. Dat is natuurlijk schadelijk voor het imago van de organisatie.’
De Arbowet verplicht werkgevers het personeel te vrijwaren van agressie en seksuele intimidatie. Sinds 1 januari zijn pesterij en een ontoelaatbaar hoge werkdruk aan het rijtje toegevoegd. De werkgever moet daarvoor beleid hebben en optreden tegen het maken van opmerkingen van seksuele aard of het sturen van pornografische e-mails. Een paar jaar geleden heeft justitie een werkgever strafrechtelijk vervolgd omdat hij veel te weinig had gedaan tegen het pesten van een medewerker. Dat kan de werkgever behoorlijk opbreken. Hij loopt kans dat hij het loon van de zieke werknemer moet doorbetalen, in het ergste geval twee jaar, of hem aan een nieuwe, passende baan moet helpen.
Ook kan hij worden veroordeeld tot een flinke ontslagvergoeding. Tot wel vier keer het normale bedrag. Dat komt neer op een paar jaarsalarissen als de medewerker al wat langer in dienst was. ‘Je kunt dus wel nagaan hoeveel verantwoordelijkheid de werkgever heeft in het sturen van de medewerker. En dat is steeds lastiger,’ zegt arbeidsjurist Karel de Greef. ‘Mensen zijn de laatste tien, twintig jaar steeds individualistischer geworden en hebben een grotere bek dan vroeger.’
‘In organisaties met een machocultuur, een hoge werkdruk en veel stress doen pestgedrag, agressie en (seksuele) intimidatie zich relatief vaak voor. Dat zie je bijvoorbeeld bij de politie. Dat is extreem zwaar werk. De ene dag begeleid je een sinterklaasoptocht, de volgende dag raap je langs de spoorrails ledematen bij elkaar. Dat is geen excuus, maar het vergroot de kans op extreem gedrag’, aldus Pike.
Andere risicosectoren zijn de gezondheidszorg en de horeca, waar meer kans is op fysiek contact tussen collega’s, maar ook tussen de medewerker en de klant. In die sectoren is men zich vaak onvoldoende bewust van wat seksuele intimidatie is en waar de grens ligt. Hol: ‘Vrouwen vinden iets in de regel eerder ontoelaatbaar dan mannen. De grens ligt waar de geïntimideerde partij hem trekt. Voor pestgedrag geldt hetzelfde.’
Bewustwording helpt bij het bevorderen van goed gedrag. Het gezamenlijk ontwikkelen van een gedragscode op basis van discussies tussen collega’s leidt tot begrip, aldus Hol. ‘Verscheidene ministeries hebben dat zo gedaan. Het gaat er niet om exact te beschrijven wat ongewenst gedrag is, maar om de gedachte erachter. Als mensen die begrijpen, houden ze zich eerder aan de regels.’
Als de baas een klacht krijgt wegens agressief gedrag van een medewerker, pesterijen of seksuele intimidatie, dan is hij wettelijk verplicht een vertrouwenspersoon aan te stellen. Bijvoorbeeld iemand van de afdeling personeelszaken.
Daarnaast moet hij een klachtencommissie instellen, die de klacht zal onderzoeken. Een klein bedrijf moet daarvoor iemand van buiten inhuren, want de commissie moet onafhankelijk zijn.
‘Bij kleine bedrijven betekent zo’n klacht bijna altijd ontslag voor de klager. Overplaatsen is niet mogelijk en de dader kan ook de directeur-eigenaar zijn en die ontsla je niet zo makkelijk’, aldus Marcus Draaisma van Palthe Oberman Advocaten.
‘Het bewijs is in dit soort zaken altijd de bottleneck. Want om de werkgever een verwijt te kunnen maken, moet je als medewerker kunnen aantonen dat deze onvoldoende heeft gedaan tegen het wangedrag. En als slachtoffer moet je eerst een klacht neerleggen bij de werkgever, anders kan hij er niets aan doen. Daarna kun je bijvoorbeeld de Arbeidsinspectie inschakelen. Je kunt als gepeste werknemer ontbinding van het arbeidscontract vragen via de rechter en een ontslagvergoeding eisen.’
Draaisma: ‘Met name kleinere bedrijven zouden dus meer moeten doen om het antipestbeleid bij de medewerkers tussen de oren te krijgen. Het voorkomt niet alleen dure ontslagzaken en beter nog: het verbetert de werksfeer.’
Stans de Haas, Miriam Zaagsma, e.a., Omgangsvormen, werkbeleving en diversiteit bij de Nederlandse politie anno 2006, Eburon, Delft, 2007 ISBN 9789059721715
http://www.volkskrant.nl/economie/article421994.ece/Aanpakken_pestkoppen_en_treiteraars_loont
Lees ook:Ziek van pesten
Lees ook:Advertorial: 5 tips om ziekteverzuim te beperken
Lees ook:Manager verplicht op vakantie naar Zuid-Afrika
Lees ook:Werkgever zorg voor gezond privégedrag werknemers!
Lees ook:Werknemers steeds minder tevreden over arbeidsomstandigheden
ik vilen niet loon hebben pote van politie petalen mijn vinger
pesten is veetcool om de doen graag
Het is opvallend dat er altijd over het slachtoffer wordt gesproken.
Maar de treiteraar is een gestoorde persoon die op de juiste wijze aangepakt moet
worden. Er wordt veel te soft omgegaan met die walchelijke treiterkoppen. Het zijn
gestoorde mensen die het leven van anderen kunnen verzieken. Het lijkt op psychopathisch gedrag, geen geweten t.a.v de ander en geen empathie voor anderen. Zij moeten verwijderen worden van de plek waar ze treiteren en behandeld door een psychiater in een gesloten setting. Niet de getreiterde moet verhuizen, maar de asociale treiterkop. Ik heb er zelf last van momenteel. Het is een gewetenloze jongeman met een hond die van een verboden brandtrap afkomt bonken, de deur in de trap laat openstaan die dan met een dreun door de wind wordt dichtgekwakt. Hij weet dat. En als je hem over zijn gedrag aanspreekt, lacht hij. Hij heeft er plezier in. Dat is het ziekelijke.